Door Nishioka Tsuneo

Uchidachi, “striking sword”

Shidachi, “doing sword”

Deze tekst is gebaseerd op een hoofdstuk in Nishioka Tsuneo’s boek Budo-teki na Mono no Kangaekata: Shu, Ha, Ri.

Het hart van bujutsu is rei. De taak van de leraar is dit over te brengen op de leerlingen. Als deze overdracht faalt, zal de ontwikkeling van de leerling mogelijk een verkeerde wending nemen en de ware betekenis binnen de training gaat verloren. Helaas wordt dit binnen het Japanse budo verkeerd geïnterpreteerd. In mijn optiek zijn er weinig leraren die de principes van budo op een juiste manier overbrengen. Rei is een kunstmatig iets geworden, wat we terugvinden in de vroeg-20ste eeuwse en zijn wortels heeft liggen bij de Japanse militaire hiërarchie. De ware betekenis van rei komt niet meer tot uitdrukking. Het lijkt er op dat we enkel de mindere kanten van de Japanse tradities bewaren. 

Bujutsu leidt tot rei. De leraar fungeert als het voorbeeld dat de leerlingen naar een hoger doel voert. Rei is een uitdrukking van respect wat we hiervoor teruggeven. Maar velen vergeten alles over rei wanneer het ego toeneemt op het moment dat zij zelf leraar zijn (denken te zijn) of bedekt zijn met graden. Zowel de ontwikkeling van de geest als de techniek moeten in balans zijn. Wanneer dit niet het geval is vergeet men al snel de bescheidenheid van rei. Men wordt overmoedig, trots en arrogant. Geestelijke ontwikkeling en techniek zijn nogal verschillend aspecten en er hoeft niet altijd een verband te zijn tussen deze twee. 

Training in jojutsu is leerzaam omdat het kan leiden tot ontwikkeling op beide vlakken, zowel geestelijke groei kan leiden tot een betere techniek en omgekeerd. Echter, als de technieken oppervlakkig worden aangeleerd zullen leerlingen in verwarring raken. Als enkel op techniek gestuurd wordt kunnen er nog grotere misverstanden ontstaan. Het voortdurend werken aan de geest mag nooit uit het oog verloren worden. Daarom is een goede leraar belangrijk. Binnen het jojutsu spreken we dan van een Menkyo Kaiden (master teacher). De meeste mensen hebben een verkeerd beeld over wat een meester is. Ze beschouwen een meester als hetzelfde als iemand die lesgeeft of een senior. Het ego is meestal (helaas) evenredig aan het technisch niveau. Mensen met hoge dangraad of een certificaat zitten zichzelf vaak op gelijke hoogte met een master teacher omdat ze tot een federatie behoren of een dojo en leerlingen hebben. Dit is een denkfout. Eén van de mooiste uitdrukkingen van rei ligt in het samenspel tussen Uchidachi, degene die de techniek ondergaat, en shiidachi, welke de techniek uitvoert. Ook op dit punt bestaat onduidelijkheid bij de meeste leraren.Vooral binnen de klassieke tradities is er een belangrijk verschil tussen de rol van Shidachi en Uchidachi. Beiden hebben een verschillend psychologisch gezichtspunt. Dit is een essentieel punt dat gehandhaafd en bewaard moet blijven. Dit essentiële verschil geeft goed de rollen weer binnen kata training. Ik heb ervaren dat het zelf niet de moeite is te trainen als de partners geen goed begrip van deze rollen hebben. Voor een buitenstaander lijkt het dat Uchidachi “verliest” en Shidachi “wint”, maar er zit meer achter.

Uchidachi moet de geest hebben van een opvoeder. Uchidachi leidt Shidachi door een oprechte aanval (Makoto) aan te bieden; Waardoor Shidachi het gevoel gaat ontwikkelen t.a.v. het leren verplaatsen, gevechtsafstand, geestelijke scherpte, gevoel voor openingen. Uchidachi moet naast correcte techniek ook een dosis van bescheidenheid ten toon spreiden. De rol van Uchidachi is vitaal, vroeger werd dit toebedeeld aan de meest gevorderden om de rol van aanvaller te spelen en de techniek te ondergaan. Dit om er zeker van te zijn dat de aanval correct werd uitgevoerd met de juiste instelling. Uchidachi moet een voorbeeld zijn van zuivere en doelgerichte aanvalslijnen, en moet daarnaast ook een intensiteit en een gevoel voor de ernst van een gevechtssituatie overbrengen. Als Uchidachi de ouder of leraar is, dan is Shidachi het kind, de leerling. Het doel voor Shidachi is dat eigen te maken wat aangeboden wordt in de vorm van een aanval van Uchidachi. Helaas zien vele leerlingen dit als het testen of als een competitievorm van kracht en techniek tegen die van Uchidachi. Ze vechten er tegen. Deze competitie leidt niet tot betere techniek noch een geestelijke groei, omdat de juiste relatie tussen Shidachi en Uchidachi niet aanwezig is. Het uitvoeren van de technieken met de juiste instelling draagt bij tot een mentale groei van de leerling.

De rollen van Uchidachi en Shidachi zijn onafhankelijk van de graad of ervaring van de deelnemers. Door training leren beiden geven en ontvangen. Alleen op deze manier is het mogelijk om zowel een geestelijk als technisch te groeien. Helaas denken mensen soms dat jodo training enkel en alleen dient om de bewegingen te leren. Er zijn zelfs leraren die verklaren dat het doel van Shinto Muso-Ryu Jojutsu is te leren om met de jo het zwaard te verslaan. Dit is een denkfout. Wanneer we deze weg blijven volgen zal het bujutsu uitsterven omdat techniek noch geest zal groeien.

Vandaag de dag zijn er weinig mensen die beide rollen correct kunnen uitvoeren. Bovenstaand idee is een fundamenteel kenmerk van het klassieke bujutsu. Er een verschil tussen het proberen de juiste geest te bewaren en daar niet volledige in slagen, of een volledig gebrek aan begrip en inzet in die richting. Dit verschil is duidelijk voelbaar in de dagelijkse training voor hen die een training op de correcte wijze hebben ervaren. De vrees is echter dat vandaag de dag zeer weinig mensen dit concept begrijpen. In de toekomst zullen er nog minder zijn. Mensen zien niet meer in dat Uchidachi en Shidachi de essentie is van budo training. Ik ben overtuigd dat de belangrijkste les die ik ontving binnen het Shinto Muso-ryu en van Shimizu Takaji Sensei, liggen besloten in de rollen die Uchidachi en Shidachi in kata uitvoeren. Het is onmogelijk om correct de Japanse tradities door te geven zonder de geest van geven en nemen toe te passen.  De rol van Uchidachi is om te leiden en te sturen, niet om je ego te laten prevaleren. Daarnaast is verloren tijd wanneer Shidachi probeert om Uchidachi te vernietigen. Shimizu Sensei nam altijd de rol van Uchidachi, zelf met beginners was hij altijd aandachtig en ernstig. Dit is de rol van Uchidachi welke moeilijk te doorgronden en te begrijpen is, en lijnrecht tegenover rol staat die vandaag de dag wordt neergezet. Namelijk, de gevorderde die op anderen indruk wil maken en laten zien wat hij allemaal wel niet weet. Hierdoor zich niet dienstbaar opstelt maar zijn ego laat prevaleren boven alles. Een van de valkuilen is dat men vervalt in competitief gedrag. Uchidachi laat Shidachi groeien door zichzelf op te offeren. Training is verspilde tijd zonder het begrip van deze zelfopoffering. Het is deze inzet waarbij Shidachi zijn eigen geest zal ontwikkelen. Bujutsu is niet een zaak van winnen of verliezen, maar om anderen te helpen groeien op het pad van Budo. Dat is de geest van Budo. Dit is de spirit waarin wij moeten trainen.